De wereld is een vat vol potentie waarin we als mens kunnen groeien, het element van utopische gespletenheid laat echter niet vermoeden dat een harmonieuze samenleving tot de mogelijkheden behoort. Nader onderzoek brengt ons tot de ‘spiraaldynamiek‘ van Beck en Cowan, verschillende wereldbeelden en bijhorende aspiraties interageren met elkaar waardoor ook  absurde scheeftrekkingen zich kunnen manifesteren.  Het kennis nemen van deze wereldbeelden of memen kan ons inzicht aanzienlijk verbreden, het navigerende zelf – u, ik, wij en zij – bevindt zich ergens in dit spectrum. Een overzicht ter diepgaander reflectie en dialoog.

1. Archaïsch-instinctief (beige)

Het niveau van de elementaire overleving, de prioriteit ligt bij voedsel, water, warmte, seks en veiligheid. Gebruikt gewoonten en instincten alleen om te overleven. Het onderscheidende zelf is nog nauwelijks ontwaakt en aanwezig. Gaat overlevingsrelaties aan om het leven in stand te houden. Wordt aangetroffen in de eerste menselijke samenlevingen, pasgeboren baby’s, seniele ouderen en Alzheimerpatiënten in een gevorderd stadium, dakloze psychiatrische patiënten, hongerende massa’s, mensen die lijden aan posttraumatische stresstoornis. (geschat op 0.1 % van de bevolking, nooit in machtsposities)

2. Magisch-animistisch (paars)

Het denken is animistisch, de aarde wordt bevolkt door – goed en slecht – magische geesten die met hun bezweringen geluk en ongeluk kunnen brengen en zo de loop der gebeurtenissen bepalen, vormt etnische stammen. De geesten leven in voorouders en houden de stam bij elkaar. Verwantschap en afstamming zijn bepalend voor politieke banden. Wordt aangetroffen in geloof in voodoo en vervloekingformules, bloedbroederschap, oude vetes, geluk brengende amuletten, familieriten, magisch etnische opvattingen en bijgeloof. Sterk aanwezig in derdewereldlanden, bendes, sportteams en de ‘stamcultuur’ van bedrijven (geschat op 10 % van de bevolking, 1 % van de macht)

3. Machtsgoden (rood)

Eerste manifestatie van een zelf dat zich onderscheidt van de stam, sterk, impulsief, egocentrisch en heldhaftig. Mythische geesten, draken, wilde beesten en machtige mensen. Feodale heren beschermen hun onderdanen in ruil voor gehoorzaamheid en arbeid. De grondslag van feodale rijken – macht en uiterlijk vertoon. De wereld is een oerwoud vol bedreigingen en roofdieren. Overmeestert, is te slim af en domineert, geniet volop van zichzelf zonder spijt en gewetensbezwaren. Wordt aangetroffen in de opstandigheid van peuters tussen twee en drie jaar, rebellerende pubers, de mentaliteit van het bedreigde grensgebied, feodale koninkrijken, epische helden, James Bond, boosdoeners, gelukzoekers, het ongeremde leven van rockzangers, Attila de Hun, Lord of the Flies. (geschat op 20 % van de bevolking, 5 % van de macht)

4. Conformistische regels (blauw)

Het leven heeft betekenis, richting en doel, resultaten worden bepaald door een almachtige Ander of Orde. Deze gewettigde Orde legt een gedragscode op die gebaseerd is op onveranderlijke principes van ‘goed’ en ‘kwaad’. Gehoorzaamheid aan de code levert beloningen op voor hen die loyaal zijn. De grondslag van oude naties, starre maatschappelijke hiërarchie, paternalistisch, er is maar één weg en maar één juiste visie op de dingen. Handhaving van het rechtmatig gezag, impulsiviteit wordt in bedwang gehouden door schuldgevoel. Wordt aangetroffen in puriteins Amerika, confucianistisch China, Dickensiaans Engeland, de discipline van Singapore, de code van eer en ridderlijkheid, liefdadigheid, islamitisch fundamentalisme, padvinderij, de ‘moral majority’, patriottisme. (geschat op 40 % van de bevolking, 30 % van de macht)

5. Wetenschappelijk presteren (oranje)

In deze golf ‘ontsnapt’ het zelf aan de ‘kuddegeest’ van blauw en gaat op zoek naar waarheid en betekenis in individualistische termen – hypothetisch deductief, experimenteel, objectief, mechanistisch, operationeel – ‘wetenschappelijk’ in de typische zin van het woord. De wereld is een rationele en goed gesmeerde machine met natuurwetten die doorzien, beheerst en voor eigen doeleinden gemanipuleerd kunnen worden. Sterk prestatiegericht, vooral om materieel voordeel te halen. De wereld is een schaakbord waarop de winnaar zijn positie ten opzichte van de verliezer versterkt. Grondslag van de corporatieve staatsvorm. Wordt aangetroffen in de Verlichting, Atlas Shrugged van Ayn Rand, Wall Street, de Rivièra, opkomende middenklassen overal ter wereld, de mode industrie, jacht op trofeeën, kolonialisme, de Koude oorlog, materialisme, liberaal eigenbelang (geschat op 20 % van de bevolking, 50 % van de macht).

6. Het sensitieve zelf (groen)

Eerlijke verdeling van geld en goederen, menselijke relaties, milieubewustzijn, netwerken. Het menselijk denken moet worden bevrijd van hebzucht, dogmatiek en verdeeldheid, kil rationalisme maakt plaats voor gevoeligheid en verantwoordelijkheidsbesef, koestering van de aarde, Gaia, leven. Tegen hiërarchieën, gaat laterale relaties aan. Nadruk op dialoog en relaties, grondslag van collectieve gemeenschappen. Komt tot beslissingen door verzoening en consensus (keerzijde is eindeloos praten en een onvermogen besluiten te nemen). Wordt aangetroffen in diepgaand ecologisch inzicht, postmodernisme, Nederlands idealisme, Rogeriaanse psychotherapie, Canadese gezondheidszorg, humanistische psychologie, bevrijdingstheologie, Wereldraad van Kerken, Greenpeace, bewegingen voor de rechten van dieren, ecofeminisme, postkolonialisme, politiek correct gedrag, bewegingen die streven naar grotere verscheidenheid, mensenrechtenbewegingen, ecopsychologie. (geschat op 10 % van de bevolking, 15 % van de macht)

Zijnsniveaus

Na de voltooiing van de groene Meme is het menselijk bewustzijn zover dat het de kwantumsprong kan maken naar het ‘denken van het tweede niveau’. Clare Graves noemde dit de ‘grote sprong (…) naar de overzijde van een kloof met een enorme betekenisdiepte’. Het komt erop neer dat het bewustzijn van het tweede niveau zowel verticaal als horizontaal kan denken, gebruik makend van de hiërarchieën en heterarchiën. Men kan voor het eerst evident vat krijgen op het totale spectrum van de innerlijke ontwikkeling en gaat daardoor zien dat elk niveau, elke meme, elke golf van cruciaal belang is voor de gezondheid van de spiraal in haar geheel. M.a.w omdat elke golf ‘overstijgen en omvatten’ is, is elke golf een essentiële component van alle volgende golven en moet daarom elke golf aanvaard en gekoesterd worden.

7. Integrerend (geel)

Het leven is een caleidoscoop van natuurlijke hiërarchieën (holarchieën), systemen en vormen. Flexibiliteit, spontaniteit en functionaliteit hebben de hoogste prioriteit waarbij verschillen en meervoudigheid kunnen geïntegreerd worden tot onderling afhankelijke natuurlijke stromen. Egalitarisme wordt, als dat gepast is, aangevuld met natuurlijke maten van uitmuntendheid. Kennis en competentie zouden belangrijker moeten zijn dan klasse, macht, status of groepering. De heersende wereldorde is het resultaat van het bestaan van verschillende niveaus van de realiteit (Memen) en de onvermijdelijke patronen van verplaatsing langs de spiraal, naar boven en naar beneden. Een goed bestuur vergemakkelijkt het ontstaan van entiteiten door niveaus van toenemende complexiteit (concentrische hiërarchie).

8. Holistisch (turkoois)

Een universeel holistisch systeem, holonen/golven van integrerende energieën, verenigt gevoel met kennis, meervoudige niveaus verweven tot één bewust systeem. Universele orde, maar op een levendige, bewuste manier en niet gebaseerd op regels van buitenaf (blauw) of verbondenheid met de groep (groen). Een ‘grote éénwording’ behoort tot de mogelijkheden, in theorie en praktijk. Impliceert soms het ontstaan van een nieuwe spiritualiteit als een web van het totale bestaan. Het turkoois denken maakt gebruik van de gehele spiraal, het ziet verscheidene niveaus van interactie, bespeurt de harmonie, mystieke krachten en alles doordringende stroomtoestanden die zich in elke organisatie manifesteren.

Zeldzaamheid

Omdat slechts 1 procent van de bevolking denkt volgens het tweede niveau (en slechts 0,1 % zich in het turkoois niveau bevindt), is bewustzijn van het tweede niveau betrekkelijk zeldzaam omdat het de ‘voorhoede’ van de collectieve menselijke evolutie is. Beck en Cowan noemen voorbeelden die variëren van de noösfeer van Teilhard de Chardin tot de groei van de transpersoonlijke psychologie, waarvan de frequentie tijdens het proces duidelijk toeneemt – met nog hogere Memen in het vooruitzicht…. (?) Tegelijkertijd zal duidelijk worden dat het denken van het tweede niveau bij zijn ontstaan veel weerstand moet overwinnen van het denken van het eerste niveau. Herkenbaar of complete nonsens?

Oriëntatie in beeld