De Nederlandse Stichting Ons Geld is erin geslaagd om via democratische weg het monetaire stelsel op de politieke agenda te plaatsen, dit per datum van 14 oktober 2015. Een oriënterend werkdocument kan u hier downloaden, dit initiatief is – gezien de continue maar vergeefse pogingen in de loop van geschiedenis – bewonderenswaardig en nobel, het verdient dan ook ons diepste respect en aandacht. Is het überhaupt mogelijk om hedendaagse bewindvoerders te charmeren tot structurele hervormingen? Welke obstakels dienen we hiervoor te overwinnen en hoe zal een dergelijke transformatie verlopen? Veel vragen resten nog, de trend is wel gezet.

Rondetafelgesprek

In eerste aanleg werd een rondetafelgesprek georganiseerd in de Nederlandse Tweede Kamer, het volledige debat werd opgenomen en gedeeld via Youtube. Alvast, bijzonder om zien is de verwarring die bestaat omtrent economische modellen, net zoals de onwetendheid over hoe courante monetaire systemen nu écht werken. Het debat spreekt voor zich en laten het verder aan uw oordeel. Belangrijker is de voortzetting, een antwoord daarop wordt verwacht per 28 oktober 2015.

Hervormingen

Het is zoals Einstein stelde, de mensheid krijgt haar problemen niet opgelost met dezelfde manier van denken dat ze veroorzaakt. De waarachtigheid van z’n stelling uit zich wanneer we kleine aanpassingen maken aan hedendaagse systemen en/of een volledig nieuwe setup in de plaats stellen, dit in lijn met zogeheten vlindereffecten. Vlindereffecten zijn op zich minieme fluctuaties die een systeem onder druk kunnen zetten met in het verlengde een ander evolutionair traject en aangepaste modus operandi. Idealiter betekent dit ook een ethische upgrade waardoor een waarachtig sociaal duurzame samenleving tot de mogelijkheden behoort. In het debat worden een aantal van deze vlindereffecten voorgesteld, ze verstoren het traditionele denken in die mate dat een onbehaaglijk gevoel, verwarring en/of  spontaan verzet kan optreden.

Tragische grap

Het plan van Stichting Ons Geld stelt verschillende hervormingen voor, in aanvang kunnen ze vrij betekenisloos lijken, zelfs de interesse niet eens wekken en/of afkeuring genieten. Dit verandert drastisch wanneer we gaan door- en omdenken, zo kan een kleine ingreep een cascade aan andere hervormingen induceren. Anders gezegd, de gevolgen van een eenvoudig voorstel zijn niet altijd onmiddellijk duidelijk dan wel wanneer ze ruimte krijgen om zich verder te ontplooien. Het Elaboration Likelihood Model is bij deze oefening bruikbaar, de proef op de som maakt namelijk snel duidelijk hoe deze processen in praktijk werken. Dit proces mag in theorie eenvoudig lijken maar is dat in praktijk allerminst, zo kan een goedbedoelde boodschap aanleiding geven tot grootse meningsconflicten waarmee de boodschap zelf naar de achtergrond verdreven wordt. Deze dynamiek krijgt vaak de schijn van een tragische grap, het is als zeggen dat oplossingen op de tafel liggen maar het denken laat niet toe om ze ook als dusdanig te (h)erkennen.

Proef op de som

Ons economische bestel bestaat uit modules, elke module of denksysteem heeft specifieke eigenschappen met een impact – pro en contra – op het geheel van gedragingen en doelstellingen. Een denksysteem – hoe goedbedoeld ook – kan ook leiden tot perverse effecten die pas veel later aan het licht komen, het wordt dan zaak om een culturele correctie door te voeren op zo een wijze dat het conflict op een duurzame manier overstegen wordt. Als voorbeeld nemen we twee voorstellen die we binnen het Elaboration Likelihood Model plaatsen, dit laat toe om deze dynamieken manifest aan het werk te zien. Het idee is eenvoudig, er is (1) input van informatie die anders is dan ‘mainstream’ en (2) een initieel persoonsgebonden reactie die wel/niet tot een attitudeverandering leidt.

Groepsproces

In hoeverre dit burgerinitiatief succes zal kennen weten we vooralsnog niet, dit is sterk afhankelijk van een kritische massa die de voorstellen binnen de collectieve radar houdt. Op deze manier ontstaan er verschillende groepen, naargelang de dominantie van deze of gene groep kan het systeem omslaan in deze of gene richting, enerzijds mainstream, anderzijds visionair en een ethische upgrade initiërend. De finale omslag is dan ook een groepsproces zonder garantie op een goede afloop, de geschiedenis leert ons dit en het valt af te wachten of we niet terug in dezelfde vallen trappen. Met het burgerinitiatief hebben we een praktisch voorbeeld om de theorie aan de praktijk te toetsen, gezien de sociale impact een oefening die we best niet onderschatten. Voor wie het de interesse geniet.

Eerder verschenen

• Voor wie het de interesse geniet (I)