Het confederalisme betekent niet – zoals zo vaak gedacht wordt – het afscheiden van deelgebieden maar nu net andersom, het geeft deelstaten een identiteit binnen een mondiale context. Confederalisme wekt soms de indruk dat gekozen wordt voor enkel het eigen belang, niets blijkt minder waar. Als vingerwijzing een exploot uit het werk van Ervin Laszlo, aansluitend bij tal van plannen en tendensen die allen in dezelfde richting wijzen. Een en ander wordt steeds transparanter wanneer de interesse eenmaal gewekt is, het aanbod aan informatie is nog amper te overzien.

Heterarchie

De politieke wereld is gemondialiseerd, maar plaatselijk verscheiden, zij wordt bijeengehouden door netwerken maar is niet monolithisch. Het erfgoed van de moderne tijd, de soevereine nationale staat, heeft plaatsgemaakt voor een transnationaal bestel waarvan de organisatievorm te vergelijken is met een Chinese doos – een stelsel van besluitvormingsfora waarin elk forum een eigen sfeer van gezag en verantwoordelijkheden bezit. Het besluitvormingsproces op de verschillende niveaus is echter niet ondergeschikt aan een hoger of zelfs hoogste besluitvormingslichaam. Voor sommige aspecten van de samenleving – zoals handel, het geldstelsel, informatie en communicatie, vrede en veiligheid en milieubescherming – worden de beslissingen op mondiaal niveau genomen. Deze constructie voorziet echter in een hoge mate van autonomie op plaatselijk, regionaal en nationaal niveau. Het nieuwe wereldbeeld is dus geen hiërarchie, maar een ‘heterarchie’, een sequentieel geïntegreerde structuur van gedistribueerde besluitvorming op meerdere niveaus. Het is gericht op mondiale coördinatie, gecombineerd met plaatselijke, regionale en nationale zelfbeschikking.

Co-creatie

Het nieuwe bestel bestaat uit een sequens van autonome samenlevingen onderling verbonden door tal van communicatiekanalen en de bereidheid om samen te werken. Individuele burgers en groeperingen van burgers geven gezamenlijk vorm aan hun gemeenschap en werken aan haar verdere ontwikkeling. Plaatselijke gemeenschappen maken deel uit van een groter samenwerkingsnetwerk dat ook het niveau van de nationale staat omvat, zonder dit niveau overbodig te maken. Nationale staten maken zelf weer deel uit van internationale maatschappelijke en economische federaties, die een ontmoetingsplaats hebben in de Organisatie Van Verenigde Volken, het mondiale bestuurslichaam dat is voortgekomen uit de hervorming van de Verenigde Naties. De leden daarvan zijn niet de nationale staten, maar de continentale en subcontinentale federaties van naties waarin hun relevante aspecten en gemeenschappelijke belangen zijn geïntegreerd. In het nieuwe besluitvormingsbestel wordt het subsidiariteitsbeginsel geëerbiedigd, beslissingen worden genomen op het laagste niveau waarop ze effectief zijn.

Niveaus

• Het mondiale niveau is het hoogst niveau in het besluitvormingsbestel maar het is tevens het laagste niveau waarop vrede en veiligheid kunnen worden gewaarborgd en de mondiale stromen van goederen, technologie en geld in banen worden geleid. Dit is het niveau voor het coördineren van de informatie die door de wereldomspannende communicatiekanalen stroomt. Tevens is dit het niveau waarop de harmonisatie of wederkerige afstemming van internationale en nationale beleidslijnen, gericht op het bewaken van de integriteit en heelheid van de biosfeer, moet plaatsvinden.
• Het internationale niveau is het niveau voor beslissingen die tot doel hebben de maatschappelijke en politieke aspiraties en belangen van naties in een bepaald deel van de wereld te coördineren. De economische en sociale organisaties van de ertoe behorende naties vormen het forum waarin gekozen vertegenwoordigers zich bezighouden met de afweging van de belangen en aspiraties van hun volken, met het doel deze te harmoniseren.
• Het nationale niveau is gereserveerd voor de functies die per traditie door nationale grenzen werden uitgeoefend, zonder dat de desbetreffende instanties aanspraak maken op absolute soevereiniteit van hun nationale staat, terwijl er rekening wordt gehouden met de in andere fora genomen beslissingen, niet alleen boven, maar ook beneden het niveau van hun nationale staat.
• Het plaatselijke niveau van besluitvorming is een forum dat uit de gekozen vertegenwoordigers van steden en plattelandsgemeenschappen bestaat. Zij coördineren de werkzaamheden van maatschappelijke en politieke instanties in regio’s, dorpen en steden, in rechtstreekse ruggespraak met hun electoraat.

Confederalisme

Een confederatie of statenbond is een samenwerking van onafhankelijke staten of (deel)staten die samen een staat vormen. Hierbij bestaat een overeenkomst of verdrag tussen de verschillende onafhankelijke landen die overeenkomen om bepaalde aangelegenheden, zoals de buitenlandse belangen en veiligheid, gemeenschappelijk te regelen. Confederalisme staat hiermee in tegenstelling tot federalisme of een bondsstaat, waarbij het overkoepelende geheel (de federatie) onafhankelijk is. In een federatie is de federale grondwet het bindende element tussen de verschillende regio’s. In de confederatie heeft elke partner een eigen grondwet en wordt de samenwerking geregeld door het verdrag.

Bottom up, top down

Belangrijk in heel dit gebeuren is het co-creatieve element, op deze manier komen we tot een integrale samenleving waarin elk deelfragment even belangrijk is. In een geldgedreven wereld is dit een haast onrealiseerbaar idee, dit wordt totaal anders wanneer een sociaal duurzame modus operandi van kracht wordt. Om dit proces te versnellen hebben we nood aan een structurele verandering van het monetaire beleid, niet winst in monetaire zin dan wel welzijn staat hier voorop. De effectieve valorisatie van reeds beschikbare kennis is aan de orde opdat we het herstel kunnen inleiden, dit echter niet als de voortzetting van het oude maar volgens een hernieuwde modus operandi, een wereld van verschil.