Een bijzondere ‘must read’ vinden we in het werk van Tomás Sedlácek, handelend over “De economie van goed en kwaad”. Gemakshalve een extract van de boekbespreking aangevuld met een ruimere recensie: “Zelfs mensen die volstrekt niets te maken hebben met economie als vakgebied lezen hem met groot plezier. Hoe hij dit doet? Door zich niet te storen aan de gebruikelijke hekjes rond de economie, en door een eenvoudige, bijna ketterse stelling te betrekken: eigenlijk gaat de economie over niets meer of minder dan de vraag over goed en kwaad.
Recensie
Dit is een tegendraads boek en daar houd ik wel van. De schrijver, Tomás Sedlácek, voorheen economisch adviseur van Vaclav Havel, gaat tegen de heersende opvattingen in. Voor hem is economie niet in de eerste plaats een zaak van wiskunde en statistieken. Economie heeft voor Sedlácek alles te maken met de manier waarop wij in het leven staan, met onze opvattingen en denkbeelden dus.
Drie manieren
De schrijver laat zien dat er eigenlijk drie manieren zijn (binnen de West-Europese context) waarop we met economie kunnen omgaan. Dat is in de eerste plaats de Bijbelse manier en dan is beheer het trefwoord. Vervolgens is er de klassiek-Griekse benadering. We kunnen dan matigheid en harmonie kiezen als trefwoorden. En tenslotte is er het 18e-eeuwse Verlichtingsdenken, waarin vooruitgang en groei centraal kwamen te staan. Op een manier, die op mij heel overtuigend overkomt, laat de schrijver zien hoe dit vooruitgangsgeloof van de Verlichting heeft geleid tot een economie waarin permanente groei noodzakelijk is om onze hebzucht en begeerten te bevredigen.
Overdaad en verspilling
Dit heeft geleid tot een samenleving van overdaad en verspilling. Hoewel de Westerse landen de rijkste landen zijn uit de hele geschiedenis van de mens, is het nog steeds niet genoeg. Zelfs in tijden van overvloed maken we schulden, leven we op krediet en jagen we de bodemschatten voor toekomstige generaties er door heen. Inmiddels is alle ethiek en elke moraal verdwenen uit de economie. Het draait alleen om de groeicijfers, de winstmarges, de bonussen en beurskoersen. Onze schuldeneconomie legt een zware hypotheek op de toekomst. In deze economie is de mens zijn vrijheid kwijtgeraakt. Hij moet permanent werken in een 24-uurs economie om tegemoet te komen aan onverzadigbare behoeften. Iedereen ziet in dat het zo niet langer door kan gaan. Op topsnelheid razen we op een afgrond af, maar we slagen er niet in om te stoppen of de snelheid te matigen. We kunnen alleen nog hopen dat wetenschap en techniek in staat zijn om tijdig een brug over de kloof te slaan.
Radicaal en snel
Het roer moet om, radicaal en snel. Sedlácek laat zien hoe het klassiek-Griekse model, maar vooral het Bijbelse model een alternatief biedt. Hij toont aan dat het Bijbelse model de mens aanzet om in tijden van voorspoed te sparen en in tijden van tegenspoed te investeren. Sedlácek beschrijft hoe in de Bijbel richtlijnen worden gegeven die ervoor zorgen dat na verloop van een halve eeuw schulden vereffend en rijkdommen herverdeeld worden, zodat er opnieuw voor iedereen gelijke kansen ontstaan. In de Bijbelse economie is rust ingebouwd (de zondag is vrij van arbeid) zodat de mens zich kan ontspannen en kan genieten van het resultaat van zijn werk.
Ethiek en moraal
Tal van sociale maatregelen dienen te voorkomen dat de arme verkommert, maar tegelijk mag de arme niet blijvend afhankelijk zijn van anderen, moet hij op enig moment weer in staat zijn om zijn eigen brood te verdienen. Het Bijbelse model stelt ethiek en moraal centraal: werken om je eigen levensonderhoud te verdienen, sober leven om slechte tijden te doorstaan en voor toekomstige generaties een stabiel bestaan mogelijk te maken. Daarmee voorkom je abrupte pieken en dalen in de conjunctuur. Deze economie is doortrokken van moraal, met als gevolg zorg en aandacht voor elkaar, maar het is geen systeem waarin de prikkel om zelf te presteren is verdwenen.
Klemmende vraag
Het is de klemmende vraag of er nog wel voldoende tijd is om onze economie op een ander spoor te zetten. Nog erger is dat ondanks een toenemend besef van urgentie we het er op blijven wagen met het huidige economische model. Ook tijdens de laatste verkiezingen draaide het weer om groeicijfers en het percentage van het begrotingstekort. Dezelfde wetenschap die ons een ongekende welvaart heeft gebracht, heeft ons ook in deze fuik gevoerd. We moeten afstappen van het 18e-eeuwse vooruitgangsgeloof en niet langer in drogredenen geloven. Overbevolking is niet het probleem, en dus is geboortebeperking niet de oplossing. Onze hebzucht is het probleem. Zelfbeheersing en matiging zijn de sleutel tot een oplossing. Dit is een interessant en verontrustend boek. (bron)
Onze opnieuw zieltogende economie is gebaseerd op een pervers geldsysteem. Nooit had ik gedacht economie belangrijk te zullen vinden in mijn leven. Totdat ik enkele jaren geleden veel uiterst alarmerende informatie van een groot en steeds groeiend aantal vooraanstaande duitse economen op het internet tegenkwam. Indachtig het feit dat duitse economen de beste ter wereld zijn ben ik nader onderzoek gaan doen. Geleidelijk aan werden een aantal dingen duidelijk. Zo bleek dat de economie de mensheid zou moeten dienen maar het is precies andersom gesteld: wij dienen de economie. En omdat onze economie ook al onbeperkt moet kunnen blijven groeien (want rente op ons geld) draait ons huidige economische systeem ALTIJD op oorlog uit. Oorlog is namelijk het rechtstreekse gevolg van een onbeperkte economische groei in een beperkte wereld. Ook de nederlandse regering is betrokken bij de vele economische aanvalsoorlogen (“vredesmissies”) van de amerikanen in het midden-oosten. De nederlandse regering die wij met z’n allen gekozen hebben is dus samen met hun amerikaanse vrienden aan het gappen bij de buren (Mark Rutte: “We moeten onze vrienden van de NATO helpen”) en heeft tegen die buren ook de Koninklijke Luchtmacht ingezet. Dit om die buren met militaire afpersing te dwingen hun grondstoffen af te staan. We noemen dit smerige zaakje waarbij in het midden-oosten de hompen mens en de voordeuren hoog door de lucht vliegen “het brengen van vrijheid en democratie” of: “het brengen van westerse normen en waarden”. Kortom: als ik Mark Rutte was dan had ik me gisteren een kogel door de grijnzende kop gejaagd.
Zo eenvoudig is het uiteindelijk, amper geloofwaardig waardoor het niet eens gezien wordt. Het is alsof we al slapend afstevenen op het volgende wereldconflict, het is pas op het einde van de ‘economische’ cyclus dat het vuurwerk komt. Dit is ook wat Tomas Sedlacek in het filmpje verwoord, economie als een normatieve wetenschap die tegen ons werkt, niet voor ons. Maar toch blijven we blind geloof hechten aan wat ons wordt aangepraat, net zoals een religie die onze vrijheid van denken aan banden heeft gelegd.
Ik mag hopen dat de dappere strijders van Isis spoedig het Binnenhof weten te vinden. Want van het nederlandse volk valt niets te verwachten. Die gaan straks tegen hun kinderen zeggen “dat pappa en mamma niets voor hun toekomst hebben kunnen doen omdat ze liever met hun luie laffe reet op de stoel wilden blijven zitten”.
Daar zeg je wat Johan, we komen steeds tot de slotsom dat alternatieven (cfr Stichting Ons Geld) op de tafel liggen en er wordt (vooralsnog?) niets concreets mee gedaan. In hoeverre we ons daar bewust van zijn wekt het frustatie en haat, gezien de sociale impact (onderdrukking) helemaal niet onbegrijpelijk en een democratie onwaardig.